Suahili jest jednym z najważniejszych języków Afryki. Pod względem liczby użytkowników (szacuje się ją nawet na 80-100 mln) na kontynencie afrykańskim ustępuje miejsca jedynie językowi arabskiemu, który jednak historycznie jest językiem napływowym, podczas gdy język suahili należy do jednej z czterech wielkich rodzin języków afrykańskich (do rodziny bantu). Jeśli chodzi o obszar rozprzestrzenienia (Afryka Wschodnia i Centralna) oraz status prawny, suahili jest głównym językiem Afryki Subsaharyjskiej. Obecnie pełni rolę języka narodowego oraz – razem z angielskim – urzędowego języka w Tanzanii, Kenii i Ugandzie. Jest pierwszym afrykańskim językiem wyniesionym do rangi oficjalnego języka Unii Afrykańskiej i roboczym językiem Wspólnoty Wschodnioafrykańskiej (EAC).

Suahili jest jednym z najlepiej zbadanych i opisanych języków afrykańskich, dobrze rozwiniętym nośnikiem i narzędziem procesów modernizacyjnych – jest szeroko wykorzystywany w oświacie, środkach masowego przekazu, zasobach internetowych, prawie, literaturze, a nawet tekstach naukowych, zwłaszcza dyscyplin humanistycznych.

Suahili przez kilkaset lat był językiem handlu, żeglugi i „czarnego” islamu na całym wschodnioafrykańskim wybrzeżu (od dzisiejszej południowej Somalii, przez Kenię, Tanzanię, aż po północny Mozambik), a także w zachodnim akwenie Oceanu Indyjskiego, w szczególności na przybrzeżnych wyspach (archipelag Lamu, Zanzibar i Pemba, Mafia), Wyspach Komorskich i w północnym Madagaskarze. Stąd jego nazwa, nadana mu przez arabskich żeglarzy i kupców: sawahil po arabsku znaczy właśnie „wybrzeże”. Używali go afrykańscy, perscy i arabscy mieszkańcy suahilijskich państw-miast powstających od X wieku w związku z rozwojem handlu morskiego. Zapisywany w piśmie arabskim, stosowany był m.in. do spisywania kronik, genealogii, tworzenia islamskich poematów czy korespondencji.

Przynajmniej od połowy XIX wieku język suahili rozprzestrzeniał się w głąb lądu aż po obszary dzisiejszej Ugandy, Ruandy, Burundi i Demokratycznej Republiki Kongo. Promotorami języka suahili jako regionalnego lingua franca byli nie tylko niesławnej pamięci arabscy i suahilijscy handlarze i łapacze niewolników – język ten ułatwiał ekspansję islamu, potem także i chrześcijaństwa. Korzystali z niego podczas swych ekspedycji europejscy eksploratorzy.

Duży wkład w rozwój języka wnieśli misjonarze, którzy na przełomie XIX i XX wieku nadali mu formę pisaną w alfabecie łacińskim oraz opracowali pierwsze gramatyki i słowniki. W czasach kolonialnych suahili wykorzystywany był przez Niemców i Anglików do kontaktów z miejscową ludnością, a następnie przez miejscową ludność do agitacji podczas walki o niepodległość. Po uzyskaniu niepodległości Tanzania i w mniejszym stopniu Kenia postawiły na suahili jako język jedności narodowej. Suahili jako pierwszy język afrykański w historii został w niepodległej Tanzanii wyniesiony konstytucyjnym zapisem do rangi języka oficjalnego. Zgodnie z przyjętą polityką stał się językiem tożsamości i jedności narodowej i obecnie zastępuje inne miejscowe języki (a jest ich ponad 100!) jako pierwszy język nowej generacji Tanzańczyków.

W Kenii suahili nie zyskał tak wysokiej rangi jak w Tanzanii, i otrzymał status języka oficjalnego dopiero w konstytucji kraju z 2010 r.

Z całą pewnością można powiedzieć, że suahili jest jedynym spośród ok. 2 tysięcy języków Afryki Subsaharyjskiej, który zrobił prawdziwą karierę międzynarodową. To z suahili pochodzą takie powiedzenia jak bwana kubwa, mzimu, simba, czy kufa z Sienkiewicza oraz hakuna matata spopularyzowane dzięki kreskówce „Król Lew”. Jest najczęściej nauczanym językiem w różnych ośrodkach na całym świecie. W Polsce można się go uczyć m.in. w Katedrze Języków i Kultur Afryki Uniwersytetu Warszawskiego (w ramach studiów afrykanistycznych lub lektoratu ogólnouniwersyteckiego), na kursach organizowanych na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz na kursach w innych nieakademickich ośrodkach, jak np. Forum Kenijsko-Polskie.