W oddanym w Państwa ręce słowniku suahili-polskim uwzględnionych jest obecnie ponad 6 tysięcy haseł. Ta liczba będzie systematycznie się powiększać. Hasła zostały wybrane i opracowane na podstawie danych z helsińskiego korpusu języka suahili autorstwa prof. Arvi Hurskainena, oraz uzupełnione materiałem z różnych podręczników do nauki języka. W pierwszej kolejności opracowane zostały hasła, które w korpusie pojawiają się najczęściej.
Do korzystania ze słownika przydatna będzie choćby pobieżna znajomość zasad gramatyki języka suahili, gdyż nie wszystkie wyrazy zostały uwzględnione w słowniku w takich formach, w jakich występują w tekstach (por. zasady hasłowania opisanej poniżej).
W słowniku możemy wyszukiwać haseł w języku suahili (domyślny sposób wyszukiwania) lub w języku polskim w tłumaczeniach.
Dla wygody użytkowników, wyrazy derywowane posiadają status odrębnych haseł głównych. Przy każdym takim haśle podana jest informacja o podstawie słowotwórczej, przy podstawie natomiast odnośniki do derywatów.
Homonimia została wyróżniona na zasadach formalnych, homonimami będą np. rzeczowniki przynależące do różnych klas.
Dla wyrazów zapożyczonych podano język ich pochodzenia.
Czerwone etykiety oznaczają najczęstsze wyrazy w języku (znajdujące się na liście pierwszych 1500 haseł z listy frekwencyjnej helsińskiego korpusu języka suahili).
Bezpośrednio pod hasłami umieszczone są przykłady ich użycia z tłumaczeniem na język polski. Idiomy i inne najczęstsze związki wyrazowe mają status odrębnych haseł głównych, wyświetlane są jednak również bezpośrednio pod hasłem – głównym członem, który je tworzy.
Każde hasło opisane jest informacją gramatyczną, co najmniej częścią mowy. Zależnie od części mowy ta informacja może być bardziej lub mniej rozwinięta.
Poniżej przedstawiamy kilka podstawowych zasad przyjętych w słowniku, formy hasłowe dla poszczególnych części mowy i elementy przyhasłowej informacji gramatycznej.
Rzeczownik (noun) przedstawiany jest, o ile to możliwe, w postaci liczby pojedynczej razem z prefiksem klasowym, np. mtoto 'dziecko', kitabu 'książka'. Liczba mnoga rzeczowników jest podana w pełnej formie bezpośrednio po haśle, np. mtoto pl watoto ('dziecko pl dzieci'). Pole to jest również brane pod uwagę podczas wyszukiwania – można zatem szukać również hasła watoto.
Ponadto dla ułatwienia tworzenia liczby mnogiej lub form derywowanych jawnie oznaczono prefiks nominalny rzeczowników np. m|toto 'dziecko' → podstawiając prefiks l.mn. 'wa' w miejsce oznaczonego prefiksu l. poj. 'm'_ otrzymamy _wa_toto 'dzieci'.
Informacja gramatyczna – przy rzeczownikach podano pełną formę liczby mnogiej, informację o klasie, oraz przy niektórych hasłach o żywotności: osobowy dla nazw ludzi spoza klas 1/2 i żywotny dla pozostałych rzeczowników żywotnych spoza klas 1/2 – w ten sposób zwracamy uwagę na to, że niezależnie od klasy, do której formalnie rzeczowniki te przynależą, ze względu na swoją żywotność narzucają innym częściom zdania czy fraz uzgodnienie z klas 1/2, poza zaimkami dzierżawczymi. Rzeczowniki określające ludzi (osobowe) narzucają zaimkom dzierżawczym uzgodnienie w klasie 9/10, np. dada yangu 'moja siostra', dada zangu 'moje siostry', a pozostałe (żywotne) w klasie 1 dla liczby pojedynczej a w klasie 10 dla liczby mnogiej, np. ng'ombe wangu 'moja krowa', ng'ombe zangu 'moje krowy', por. tabelę odmian.
Czasownik (v) przedstawiony został w formie tematu, bez prefiksów podmiotowych, czasowych i zaimkowych, ninasoma 'czytam' sprawdzamy pod -soma; łącznik przed czasownikiem oznacza, że aby uzyskać poprawną formę gramatyczną należy dołączyć do tej formy odpowiednie morfemy, np. w celu utworzenia formy bezokolicznika dołączymy ku- → kusoma 'czytać'. Dla form pochodnych podano nazwy tych form w kolejności występowania morfemów derywacyjnych (np. angushwa forma kauzatywna + forma bierna); pojawienie się 'ku' oznacza, że dany czasownik zachowuje ten morfem w niektórych formach. Podano również nieregularne formy rozkaźnika.
Zaimki (pron) w języku suahili zachowują się jak inne wyrazy określające i przyjmują różne formy zależnie od rzeczownika, z którym się łączą. Dla ułatwienia wyszukiwania zaimki wskazujące (pron dem), dzierżawcze (pron poss) i pytajne (interrog) zostały uwzględnione w słowniku zarówno w formie rdzeni, np. -angu 'mój', jak i w pełnych formach, np. yangu 'mój' uzgodnione w klasie 9 → kalamu yangu 'mój długopis' – w takiej sytuacji poza informacją o części mowy pojawia się również informacja o klasie uzgodnienia yangu pron poss 9 vs. zangu pron poss 10.
Przymiotniki (adj) – w suahili przymiotniki są odmienne, czyli przyjmują prefiksy zależnie od klasy rzeczownika, który określają, np. msichana mzuri 'ładna dziewczyna', jak i nieodmienne, które zawsze mają taką samą formę niezależnie od określanego rzeczownika, np. msichana hodari 'mądra dziewczyna'. W słowniku przymiotniki odmienne podane zostały bez prefiksów klasowych, np. -zuri 'ładny', gdzie łącznik konieczność dołączenia odpowiedniego prefiksu klasy określanego rzeczownika, por. tabelę odmian. Przymiotniki nieodmienne są podane w pełnej formie, np. hodari 'mądry'.
Spójniki (conj), przyimki (praep), przysłówki (adv) i inne nieodmienne części mowy (np. exclam) podane są w pełnych formach, które występują w tekstach. Należy przy tym pamiętać, że różne pojęcia wyrażane w języku polskim za pomocą przyimków oddawane są w suahili za pomocą rzeczowników w klasie lokatywnej (np. nyumba 'dom' → nyumbani 'w domu'), czasowników np. w formie kierunkowej czy wyrażeń z partykułą -a.
Morfemy gramatyczne – w siatkę haseł słownika włączono również morfemy gramatyczne, aby ułatwić identyfikację ich znaczenia, np. ni- v zaimek podmiotowy 1 os. l. poj., czy na- v morfem czasu teraźniejszego, gdzie v oznacza część mowy, z którą morfem się łączy → ni-na-soma 'czytam'.
Formy odmienione – obok pełnych form zaimków, w słowniku pojawiają się również pełne formy niektórych czasowników, które odmieniają się nieregularnie (np. -wa na 'mieć'), i kopuł lokatywnych (o znaczeniu 'być gdzieś, znajdować się'). W takich przypadkach pod hasłem danego czasownika umieszczone zostały odnośniki do wszystkich odmienionych form (por. np. -mo)
Symbole gramatyczne
adj. – przymiotnik
adv. – przysłówek
conj. – spójnik
cop. loc. – kopula lokatywna
imp. - forma trybu rozkazującego
exclam. – wykrzyknik
pron. inter. – zaimek pytajny
noun – rzeczownik
num. – liczebnik
pl – liczba mnoga
part. – partykuła
part. poss. – partykuła posesywna
praep. – przyimek
pron. – zaimek
pron. dem. – zaimek wskazujący
pron. poss. – zaimek dzierżawczy
sg – liczba pojedyncza
v – czasownik
Kwalifikatory dziedzinowe
anatomia
finanse
językoznawstwo
komputery
Literatura
matematyka
muzyka
prawo
religia
sport
żeglarstwo
Kwalifikatory stylu
potocznie